Een Crematie Op Bali

Tja, ook op Bali gaan wel eens mensen dood. Daarin verschilt het niks met Nederland. Maar een crematie op Bali da's een héél ander verhaal. Je bent vast wel eens op een crematie bijeenkomst geweest in Nederland, dan weet je hoe dat ongeveer in z'n werk gaat. In deze blog vertel ik je meer over hoe zo'n dag er op Bali uitziet.

In mijn eerdere blog over crematies (20 – Crematie op Bali, de duurste ceremonie) heb ik het al gezegd: Voor Balinese hindoes is de crematie de belangrijkste ceremonie in hun leven. Waarom?

Zij geloven dat de ziel van een overledene alleen los kan komen van het gestorven lichaam door crematie. En dat loskomen is nodig, zodat de ziel kan reïncarneren in een nieuw leven.

Verschillen tussen Nederland en Bali

Het allergrootste verschil met een crematie in Nederland is, dat alles in de openbaarheid gebeurt. Maar dan ook écht álles. Van het lichaam wassen, inpakken, in de kist leggen, tot aan de verbranding zelf, alles gebeurt en plein public.

Een ander verschil is de sfeer. Natuurlijk is er verdriet, maar over het algemeen is er geen droevige stemming en wordt er veel gelachen. De ziel komt immers vrij op deze dag.

De moeder van een Balinese vriend was overleden en net als in Nederland, ben ik op een avond bij de familie geweest om te condoleren en moeder gedag te zeggen. Ze was al direct gebalsemd (ingespoten met formaline) en lag in een vrieskist met glazen deksel (tja, je moet praktisch denken in tropische temperaturen). Op de dag van de crematie zelf ben ik er, op uitnodiging, de hele dag bij geweest.

De dag begon lekker vroeg. Iedereen werd gevraagd om 's ochtends om 8 uur aanwezig te zijn bij het familiehuis. Moeder werd uit de vriezer gehaald, waar ze sinds haar overlijden in lag.

Buiten in de tuin werd ze op een soort tafel gewassen met de naaste familie eromheen. Alle andere gasten waren welkom om ook dichterbij te komen.

De priester prevelde de hele tijd gebeden, terwijl moeder ondertussen in een laken werd gewikkeld waarbij haar hoofd vrij bleef.

Ze kreeg van de kinderen en kleinkinderen allerlei dingen toegestopt die een overledene 'nodig' kan hebben op de reis. Zoals een pakket met nieuwe traditionele kleding (kebaya, sarong en selendang) en ook offertjes met bloemen en geld. Op haar ogen en mond werden dingen gelegd van hout en bladeren, waarvan ik begreep dat het vooral is voor een goede geur.

Daarna werd ze volledig in witte lakens gewikkeld met daaroverheen rieten matten. Zo ging ze terug naar de vrieskist, maar dit keer erbovenop in een open kist, eigenlijk meer een houten bak.

Overigens gebruik ik zo'n zelfde rieten mat om yoga te doen in de tuin, oeps... Ik heb voor de zekerheid nagevraagd of dat eigenlijk wel kon of het niet beledigend of raar was voor Balinezen, maar dat was geen probleem werd me verzekerd, pffff gelukkig maar...

Vele gebeden en een flinke fik

Vervolgens werd er een groot gebed gedaan. Daarna werd er over de open kist, een rijkelijk versierde houten bak zonder bodem geplaatst. Het geheel werd op een bamboe draagbaar getild.

Gedragen door een aantal mannen werd het gevaarte naar de crematieplaats aan het strand gebracht. De hele stoet mensen liep erachteraan. Wat normaal gesproken ongeveer een kwartiertje lopen zou zijn, werd zeker het dubbele.

Onderweg werd op een aantal plaatsen de draagbaar met moeder en al een paar keer wild in de rondte gedraaid met veel lawaai erbij. Ik was even bang dat ze eraf zou vliegen, maar ze bleef gelukkig standvastig staan. Het is vast een taaie dame geweest.

De bedoeling van het ronddraaien is me niet helemaal duidelijk. Iemand vertelde me dat het is om de kwade geesten af te leiden, zodat de crematie in alle rust kan plaatsvinden. Maar eerder heb ik me wel eens laten vertellen, dat het is om juist de geest van de overledene te verwarren, zodat die niet teruggaat naar het huis.

Wat de echte reden is, ik durf het niet te zeggen, misschien wel beide... Mocht jij het weten, schrijf het alsjeblieft in een reactie onder deze blog, dan ben ik je alvast ontzettend dankbaar.

De verbranding zelf vindt niet plaats in een dichte oven zoals in Nederland, maar buiten op speciaal daarvoor aangewezen crematie plekken. Dat zijn open ruimtes met zandgrond. De naaste familie staat dichtbij het vuur en de overige gasten daar ruim omheen. Als gast hoef je niet te blijven tot het lichaam volledig is verbrand, maar dat heb ik uit interesse wel gedaan.

De kist werd eerst op een soort metalen rooster tussen lage stalen platen gezet. De versiering ging eraf en werd verderop op een stapel gelegd bij de bamboe draagbaar en de condoleance borden, die later in brand zouden worden gestoken.

De beschreven en versierde borden (piepschuim en/of doek op hardboard) op houten ezels zijn vergelijkbaar met de condoleance advertenties en kaarten in Nederland.

De rieten matten werden geopend, zodat moeder, alleen gehuld in witte lakens, zichtbaar was. De priester deed een gebed met de directe familie erbij.

Een enorme gasbrander kwam eraan te pas om het vuur aan te steken en ook brandend te houden. Het duurde best een tijd. De formaline waarmee moeder was geïnjecteerd brandde blijkbaar slecht en om de verbranding te versnellen werd er op een bepaald moment een kilo zout bijgegooid. Dat werkte, het vuur laaide hoog op.

Een paar (schoon)dochters begonnen te dansen bij het vuur. Iemand vertelde mij dat ze dat doen om de overleden ziel te laten zien dat het goed met ze gaat, zodat de ziel rustig kan vertrekken.

Nadat alles was opgebrand, werden de resten met water afgekoeld. De familie zocht de restanten van de botten met hun blote handen bij elkaar en legde die in een aparte schaal met wat as erbij. We liepen met z'n allen naar het bijbehorende tempeltje. Daar legde de priester van de restanten een soort poppetje, die werd ingepakt in doeken. Er volgde een gebed in dit tempeltje.

Het ingepakte poppetje werd met allerlei offers meegenomen naar het strand, waar eerst weer werd gebeden.

Vervolgens brachten de kinderen het geheel in zee. Als er geen zee in de buurt is, wordt dit ook wel bij een rivier gedaan. Terug op het strand volgde wederom een gebed. En in een naastgelegen tempel nóg eentje met vooral familie.

Daar vandaan ging iedereen terug naar het familiehuis. Na nog wat drinken en een koekje vertrokken de overgebleven gasten, ik ook. Het was inmiddels 4 uur 's middags...

Thuis zou de familie wachten tot het een beetje donker werd om nog een ceremonie te doen met vuur of wierook in elk gebouw van het huis. Dat is een echte familie aangelegenheid.

Al met al was het een lange en vermoeiende dag, maar ook héél bijzonder en interessant. Ik ben heel dankbaar dat ik dit van zo dichtbij heb mogen meemaken.